We współczesnym świecie motywacja odgrywa bardzo dużą rolę zarówno w życiu codziennym, jak i zawodowym. Każda firma czy osoba fizyczna walczy o to, aby się rozwijać oraz dobrze prosperować na rynku pracy. Do osiągnięcia zamierzonych celów potrzebna jest skuteczna i trafna forma motywacji do działania. Warto więc wiedzieć, jakie rodzaje motywacji pracowników istnieją i które z nich najlepiej wybrać.
Motywacja wewnętrzna czy zewnętrzna? Czym się różnią? Czy ma to znaczenie?
Prawdopodobnie każdy człowiek na świecie chociaż raz zadał sobie pytanie ,,po co ja to robię?’’ Niektóre zadania, które narzuca na nas życie, są po prostu czystą formalnością, ale zdarzają się i takie, które przysparzają wielu problemów. Praca, dom, szkoła, studia to tylko niektóre obowiązki, które mogą prowadzić do uczucia przygnębienia, a wtedy należy znaleźć coś, co zmotywuje nas do dalszego działania, czyli motywację! Motywacja to bardzo szerokie pojęcie, na którym właśnie dziś skupiać się będzie artykuł. Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna – czym się od siebie różnią?
Motywacja a motyw
Motywacja i motyw to pojęcia, które są ze sobą powiązane, ale różnią się znaczeniem, a przy tym dopełniają się wzajemnie. Te dwa terminy są bardzo istotne i pozwalają zrozumieć, dlaczego ludzie działają w dany sposób, podejmują się konkretnych działań. Motyw to najprościej wyjaśniając bodziec, skłaniający do konkretnego działania. Motywem może być również zamiar, mniej lub bardziej świadomy, dokonania lub zaniechania jakiegoś czynu. Motywy zostały podzielone na dwie kategorie przez duńskiego psychologa K.B. Madsena, a mianowicie na motywy pierwotne i motywy wtórne. Motywy pierwotne to takie, które są z nami od urodzenia i są biologiczne – zaspokojenie głodu czy pragnienia, a motywy wtórne to te, które nabywamy w ciągu życia – chęć przynależności, osiągania wysokich wyników, bycie kimś ważnym w społeczeństwie. Motywacja natomiast to proces psychologiczny, odnoszący się do danego działania – chęć do nauki, pracy. Samo słowo motywacja pochodzi od łacińskiego słowa movere i oznacza wprawianie w ruch – jest to po prostu ogół pojedynczych motywów.
Czym jest motywacja?
Motywacja to proces, który warunkuje dążenie do określonych celów oraz system, na który składają się podstawowe potrzeby i wartości, determinujące kierunek działań. Można powiedzieć, że słowo motywacja to jakoby motyw + akcja, czyli wychodzimy z założenia, że aby podjąć jakieś działanie, musimy posiadać już wcześniej wspomniany cel.
Kształtowanie motywacji u człowieka jest bardzo skomplikowane i należy zwrócić na to szczególną uwagę. Przykładowo, jeśli zadania, które zostały nam zlecone przez szefa są zbyt łatwe, zaraz powodują nudę, a te trudniejsze sprawiają, że czujemy zniechęcenie i brak wiary w siebie. W związku z tym firmy powinny być świadome, czym jest motywacja, na jakie rodzaje się dzieli, a sposoby motywacji pracowników dobrze jest mieć w małym palcu, aby móc łatwo osiągać zamierzone cele.
Motywacja zewnętrzna – czym jest?
O motywacji zewnętrznej mówi się wtedy, gdy np. osiąganie wysokich wyników, wykonywanie zleconych zadań podlega kontroli z zewnątrz. Chęć uzyskania korzyści, która pochodzi z zewnątrz, od innych ludzi, to właśnie podłoże zachowań motywowanych zewnętrznie. Źródłem motywacji zewnętrznej są inni ludzie, którzy nas otaczają, z którymi pracujemy, żyjemy. Taką osobą może być Twój partner, który zachęca Cię do działania lub ktoś, kto jest inspiracją. Ważnym czynnikiem w tym rodzaju motywacji są emocje i mogą one również być jej formą – ,,nie mogę zawieść mojego szefa’’, widać tutaj, że wpływa to zarówno na odczucia innych ludzi, jak i nas samych.
Motywację zewnętrzną można również zauważyć, kiedy inne osoby mają z nami jedynie pośredni związek, a przykładem tutaj będzie sytuacja zeznania podatkowego. Coroczne zeznanie podatkowe ma swój termin i należy go przestrzegać, w przeciwnym razie wiążą się z tym konsekwencje od ludzi, których tak naprawdę nie znamy, a jednak ktoś obcy może motywować nas do pilnowania deadlinu. Motywacja zewnętrzna ma związek z zewnętrznymi okolicznościami, które wpływają na nasze zachowanie i skłaniają do podjęcia lub zaniechania jakichś działań. Wyżej wspomniane zewnętrzne okoliczności to na przykład: nagrody pieniężne i rzeczowe, awanse, premie czy pochwały, które otrzymujemy za wykonanie jakiegoś zadania. Motywacja zewnętrzna pokazuje, że pracownik angażuje się w stu procentach w dany projekt, aby potem uzyskać obiecaną pochwałę czy premię. Jednak, jeśli pracownik miałby zaangażować się w działania z własnej woli, dla przyjemności – bardzo możliwe, że efekty nie byłyby tak spektakularne, jak w momencie, gdy wie on, iż zostanie nagrodzony. Motywacja zewnętrzna związana jest jak widać z system nagradzania, ale również z systemem kar. Dlaczego? Można to bardzo łatwo wyjaśnić. Czasami dochodzi bowiem do sytuacji, że pracownik robi coś tylko po to, aby nie doświadczyć przykrej konsekwencji, czyli również czyni to świadomie pod przymusem zewnętrznym.
W motywacji zewnętrznej można dostrzec dwie funkcję – kontrolną i informującą. Funkcja informująca polega na tym, że gratyfikacja pracownika to efekt dobrze wykonanej pracy, docenienie go. Natomiast funkcja kontrolna związana jest z potencjalną karą – “jeśli nie wykonasz tego zadania w terminie”, to… , “jeżeli nie osiągniesz wysokiego wyniku w tym miesiącu to…” Funkcja kontrolna może w pewnym stopniu motywować, jednak nie na dłuższą metę. Po czasie staje się ona dla pracownika przyczyną demotywacji, a nawet zastraszaniem.
Motywacja wewnętrzna – czym się cechuje?
Henryk Gasiul, w swojej książce ,,Teorie emocji i motywacji’’, pojęcie motywacji wewnętrznej wyjaśnia – O motywacji wewnętrznej mówimy wtedy, gdy ludzie sami mogą odczuwać motywację w poszukiwaniu i wykonywaniu pracy zaspokajającej ich potrzeby lub przynajmniej pozwalającej mieć nadzieję, że ich cele zostaną osiągnięte. Motywacja wewnętrzna to pojawiające się bodźce, które sprawiają, że ludzie zachowują się w określony sposób lub poruszają się w określonym kierunku. Tymi bodźcami mogą być odpowiedzialność, interesująca, stawiająca wyzwania praca, możliwość wykorzystania i rozwoju umiejętności czy też swoboda działania.
Już po tym wyjaśnieniu można zauważyć, że motywacja wewnętrzna to bardzo silny i pożądany rodzaj motywacji, który stymuluje aktywność jednostki. Wewnętrzna motywacja to wykonywanie zadań zarówno w życiu, jak i w pracy w oparciu o własne zainteresowania oraz potrzebę doskonalenia swoich umiejętności. Dzięki motywacji wewnętrznej pracownik odczuwał będzie zadowolenie i przyjemność z wykonywanych zadań, obecne będzie również pozytywne uczucie rozwoju, które związane jest z rozwijaniem zainteresowań. Motywacja wewnętrzna, w przeciwieństwie do motywacji zewnętrznej, nie opiera się na systemie nagród rzeczowych. Tutaj gratyfikacją jest na przykład spełnienie zawodowe, radość z osiągnięć, dojście do wyznaczonego celu. Motywacja wewnętrzna sprawia, że pracownik w ogóle nie odczuwa wysiłku podczas wykonywanych zadań i pracę wykonuje chętnie. Warto wspomnieć, że czynności, które są wykonywane i umotywowane wewnętrznie powodują tak zwane flow (poczucie przepływu). Dzięki niemu, pracę i zlecone zadania wykonuje się o wiele łatwiej i swobodniej.
Kiedy stosować motywację wewnętrzną a kiedy zewnętrzną?
Wyżej zostały wyjaśnione pojęcia motywacji wewnętrznej oraz zewnętrznej, jednak nasuwa się pytanie, jak wybrać odpowiednią formę motywacji – kiedy stosować motywację wewnętrzną, a kiedy zewnętrzną? Każda z tych motywacji ma swoje plusy i minusy, i należy wziąć pod uwagę fakt, że każdy człowiek jest inny i ma inne potrzeby, szczególnie jeśli chodzi o motywowanie w pracy.
Wyznaczanie deadlinów i konieczność stałego się ich trzymania, dla jednego pracownika będzie ułatwieniem i sprawi, że pracownik działanie ukończy, ponieważ wie, że w ten dzień ma wyznaczony termin. Dla drugiego pracownika zasady nałożone na niego z góry, w tym deadliny, będą utrapieniem i czymś demotywującym. Dla niektórych pracowników wykonywana czynność nie liczy się aż tak, jak jej konsekwencje. Takiego pracownika motywują pieniądze, terminy i nadzór, i jest to motywacja zewnętrzna. Innemu pracownikowi wystarczy świadomość, że osiągnął cel i ukończył zadanie, więc potrzebują motywacji wewnętrznej. Pracownik umotywowany wewnętrznie czerpie satysfakcję z samego działania, które jest dla niego interesujące.
Sugerując się powyższymi przykładami, uważamy, że sposoby motywowania pracowników w firmie w związku z różnorodnością osób w niej pracujących, powinny być oparte na dwóch formach motywacji – należy gratyfikować pracowników premią czy nagrodami rzeczowymi, ale również warto szanować zdanie pracowników, konsultować z nimi zadania, dać możliwość podjęcia decyzji. Zastosowanie jedynie motywacji zewnętrznej i narzucanie sztywno ustalonych reguł sprawi, że motywacja wewnętrzna zaniknie, a negatywne poczucie kontroli doprowadzi do demotywacji.
Motywacja pracowników
Zagłębiając się w rodzaje i formy motywacji, warto dowiedzieć się, jak motywować pracowników do pracy. W ostatnich latach w wielu firmach znaczenie motywacji pracowników diametralnie wzrosło. Współczesny rynek pracy jest bardzo rozwinięty, dlatego warto wyróżniać się wśród innych przedsiębiorstw m. in. sposobem motywacji pracowników. Poniżej przedstawiamy kilka sprawdzonych sposobów motywacji pracowników w firmie:
Znajdź czas, aby pochwalić pracownika za całokształt pracy – doceniaj
Zadbaj o dobrą komunikację
Oferuj gratyfikację w postaci premii lub ciekawych benefitów
Pozwól pracownikom na wolność i autonomię
Bądź przykładem dla pracowników
Daj możliwość rozwoju – szkolenia