Zdolność człowieka do podejmowania określonych działań oraz zespół cech określa jedno słowo - kompetencja. Znajomość własnych kompetencji jest niezwykle cenna w życiu zawodowym i prywatnym. Jak rozpoznać swoje kompetencje? Tu kluczowa jest samoświadomość w wielu obszarach. Czym są kompetencje, jakie są ich rodzaje i ścieżka rozwoju?
Co to są kompetencje?
Kompetencje w uproszczeniu można uznać za kompletne połączenie trzech głównych składowych. Do tych składowych zalicza się umiejętności, zdobytą wiedzę oraz doświadczenie. Zatem osoba uznana za kompetentną to osoba, która potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę w celu wykonania jakiegoś zadania lub rozwiązania jakiegoś problemu. Przedstawiając bardziej obrazowo i prosto co to są kompetencje - jest to zdolność człowieka zastosowania w praktyce wszystkiego, czego wcześniej się nauczył.
Pojęcie kompetencji po raz pierwszy zastosował na przełomie lat 60. i 70. amerykański psycholog społeczny David McClelland. A co składa się na kompetencje?
Uzdolnienia – są to wrodzone predyspozycje, odzwierciedlające potencjał rozwoju danego człowieka,
Wiedza – ogólna, teoretyczna oraz specjalistyczna nabyta w ramach szkoły, studiów czy samokształcenia,
Kwalifikacje – formalne potwierdzenie wiedzy w formie dyplomów, świadectw i certyfikatów,
Umiejętności – zdolność do zastosowania zdobytej wiedzy w konkretnych działaniach,
Zasady i wartości – zbiór przekonań, które wpływają na zachowanie i współżycie społeczne,
Zainteresowania – każde indywidualne upodobania, które mają kluczowy wpływ na podejmowanie życiowych wyborów,
Kondycja fizyczna – określa fizyczne wymogi związane z pracą na danym stanowisku,
Styl pracy – to określenie sposobów realizacji zadań, wyróżnia się styl kierowniczy i pracowniczy.
Osobowość – zbiór cech charakteru danego człowieka.
Wiedząc, jakie determinanty tworzą całościowo kompetencje, można opracować metody rozwoju kompetencji.
Jakie są rodzaje kompetencji?
Rozwój przez kompetencje jest ważną kwestią, a taka możliwość zachodzi, jeśli znane są cechy kompetencji. Kompetencje dzielą się na miękkie oraz twarde. Te pierwsze związane są z umiejętnościami osobistymi, cechami osobowości i postrzeganiem świata. Z kolei kompetencje twarde odnoszą się do konkretnych umiejętności takich jak chociażby znajomość języków obcych czy specjalistyczna wiedza techniczna. A jak przedstawiają się rodzaje kompetencji w szerszej perspektywie?
Kompetencje zawodowe – są charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli poszczególnych zawodów. Kompetencje ukształtowały się na przestrzeni lat poprzez wykonywanie tego samego zawodu lub pełnienie określonej funkcji (np. kompetencje prawnika, lekarza, nauczyciela).
Kompetencje korporacyjne – charakterystyczne dla wszystkich pracowników danej organizacji, pomocne w budowaniu spójnej kultury organizacyjnej.
Kompetencje stanowiskowe – są one ściśle związane z określonym stanowiskiem pracy lub rolą w zespole. Uzupełniają one kompetencje zawodowe.
Kompetencje związane z procesem myślenia – na nie składa się myślenie analityczne, uczenie się i zdolność rozwiązywania problemów.
Kompetencje związane z procesem działania – na nie składa się umiejętność planowania, organizacji oraz orientacja na wyniki.
Kompetencje związane z procesem odczuwania – to wszystkie umiejętności interpersonalne, elastyczność i zdolność do budowania relacji interpersonalnych.
Czy kompetencje można rozwijać?
Ukierunkowany rozwój przedsiębiorstwa czy organizacji zależy od wielu czynników. Jednym z ważniejszych aspektów jest właściwa ocena i rozwój kompetencji pracowników. Dobrzy liderzy cechują się znajomością mocnych stron członków zespołu i mają świadomość, które kompetencje można u nich rozwinąć.
Ocena kompetencji pracownika rozpoczyna się już w momencie poszukiwania kandydata na wolne stanowiska. Bardziej szczegółowa jest w momencie, kiedy stanowiska są obsadzone, a ocena ma za zadanie sprawdzić, czy pracownicy spełniają wymagania potrzebne do wykonywania swoich zadań. Regularne ocenianie kompetencji pozwala na bieżąco monitorować postępy pracowników. Do przedstawiania wyników ocen często wykorzystuje się matryce kompetencji o pięciostopniowej skali:
1 – nie posiada kompetencji,
2 – poziom podstawowy, w procesie nauki,
3 – poziom średni, wykonuje podstawowe czynności,
4 – poziom zaawansowany, pracuje indywidualnie,
5 – poziom twórczy, kreatywnie wykorzystuje umiejętności, uczy innych.
Rozwój kompetencji pracownika przynosi wymierne korzyści dla całej firmy. Często panuje jednak przekonanie, że jeśli pracownik zdobędzie większą wiedzę i doświadczenie, to odejdzie do innego pracodawcy. Taka ewentualność jest oczywiście możliwa, jednak nie jest to tak częste zjawisko jakby się mogło wydawać. Zatrudniona osoba, która ma poczucie ciągłego rozwoju jest bardzo cenna dla pracodawcy, gdyż przekłada się to na jej efektywność i motywację do pracy. A to z kolei bezpośrednio wpływa na wzrost zysku organizacji.
Metody rozwoju kompetencji
Trudno nie zgodzić się z powiedzeniem “kto stoi w miejscu, ten się cofa”. Tak istotnie jest i dotyczy to każdej sfery życia człowieka, zwłaszcza we współczesnym świecie. W dobie dynamicznych zmian jako uczestnicy rynku pracy zmuszeni jesteśmy do dostosowania swojego poziomu wykształcenia do potrzeb rynku pracy oraz ciągłego podnoszenia swoich kwalifikacji. Współcześnie mamy do tego wiele narzędzi, jak chociażby dostęp do e-learningu czy możliwość udziału w webinarach. Narzędzia te stwarzają niepowtarzalną szansę rozwoju na własną rękę. Warto jednak nie działać na oślep i obrać strategię, która pozwoli zaplanować efektywny rozwój kompetencji. Pomocne w tym będzie uświadomienie sobie, jakimi zasobami już dysponujesz, a które aspekty należą do tzw. luki kompetencyjnej.
A jakie są metody rozwoju kompetencji pracowników, które może wykorzystać pracodawca?
Organizacja szkoleń
Warto określić na początku, jaka wiedza będzie najbardziej przydatna dla Twojego przedsiębiorstwa. Pomocna w tym będzie rozmowa z pracownikami na temat tego, w jakich dziedzinach chcieliby się doszkolić. Najczęściej pracodawcy decydują się na szkolenia z obsługi programów komputerowych, językowe, związane ze sprzedażą i negocjacjami.
Webinaria
To nowoczesna forma szkolenia zdalnego dla dużej grupy odbiorców. Mogą pełnić funkcję uzupełniającą dla szkoleń i umożliwiają pełną interakcję zarówno z prowadzącym, jak i z innymi uczestnikami szkolenia. To świetne narzędzie do przekazywania informacji pracownikom czy wprowadzenia zespołów w aktualne wydarzenia.
Warsztaty interpersonalne
Celem takich warsztatów jest kształtowanie umiejętności osobistych, jak np. umiejętność występowania publicznego, radzenia sobie ze stresem, asertywność czy komunikacja.
Coaching
Jest to metoda polegająca na jednoczesnym rozwijaniu kompetencji zawodowych i społecznych. Osoba coacha pomaga zdefiniować cele, które posłużą w osiągnięciu sukcesu.
Określenie celów firmy
Pracownik powinien wiedzieć na jakim etapie drogi zawodowej aktualnie się znajduje, a także co może osiągnąć, kiedy będzie nią podążać. Wówczas łatwiej mu będzie wyznaczyć sobie konkretne cele. Dobrze sprecyzowana ścieżka kariery sprawi, że praca będzie bardziej satysfakcjonująca i przyniesie korzyści zarówno firmie, jak i pracownikowi. Pomocne jest więc przedstawienie pracodawcy swoich zawodowych celów. Pracodawca zaś powinien nakreślić konkretny zakres zadań na danym stanowisku oraz wskazać cele, do których dąży firma i które pomoże zrealizować pracownik.
Wyjazdy integracyjne
To sposób na zgrany zespół i rozwój kompetencji społecznych, bowiem wyjazdy integracyjne ułatwiają nawiązywanie kontaktów i wzajemną komunikację. Stwarzają możliwość poznania się pracowników na innym gruncie, co wpływa na ich efektywność. Pozytywny wpływ na relacje w zespole mają wszelakie aktywności grupowe, które pracownicy wraz z liderami realizują w czasie integracji. Mogą to być np. gry w paintball, strzelanie na strzelnicy czy warsztaty rękodzieła. Takie wydarzenie nie tylko zbliża członków zespołu oraz przełożonych, ale także sprzyja dalszej współpracy i realizacji celów.
Jakie są kompetencje przyszłości?
Dynamiczne zmiany na świecie skłaniają do refleksji i zastanowienia się, czy wiedza i umiejętności raz zdobyte wystarczą, aby odnaleźć się w przyszłości na ciągle ewoluującym rynku pracy. Stały postęp technologiczny wykluczył z obiegu wiele zawodów i doprowadził do powstania nowych. Zatem przed młodymi pokoleniami, które są u progu obrania ścieżki kariery stoi dylemat, czego będzie oczekiwał rynek i jakie są kompetencje przyszłości.
Kompetencje przyszłości można podzielić następująco:
Kompetencje poznawcze - odnoszą się do kreatywności, innowacyjności, logiki, umiejętności znajdowania odpowiedzi na problemy oraz zdolności do krytycznej oceny sytuacji.
Kompetencje społeczne - efektywna współpraca w grupie, właściwa komunikacja interpersonalna, zdolności mediatorskie, przywódcze oraz inteligencja emocjonalna
Kompetencje technologiczne i cyfrowe - to np. zdolność do analizowania danych, programowania, ale też wiedza z zakresu prywatności i cyberbezpieczeństwa.
Wyżej wymienione kompetencje przyszłości będą bardzo pożądane przez pracodawców. Widać wyraźnie, że przeważają kompetencje miękkie. Na wagę złota jest i będzie samodyscyplina, zdolność do elastycznego dostosowania się i radzenia sobie ze stresem, a także wysoko rozwinięte zdolności komunikacyjne. Te kompetencje są niezwykle cenne w dobie postępującej automatyzacji i cyfryzacji, ponieważ nie mogą być zastąpione przez żadną maszynę czy program. Warto postawić na ich ustawiczny rozwój, ponieważ mogą się okazać nawet ważniejsze od kierunkowego wykształcenia.