Chociaż coraz bardziej popularne są hybrydowe modele pracy czy 7-godzinny wymiar etatu, kultura przepracowania jest silnie zakorzeniona w naszym społeczeństwie. Wiele osób bierze na siebie mnóstwo obowiązków i stara się je jak najlepiej wypełniać, co jest oczywiście oznaką dobrego pracownika, ale niestety może się negatywnie odbić na zdrowiu. Długotrwały stres czy przebodźcowanie potrafi wpłynąć nie tylko na możliwość koncentracji i przyswajania nowych informacji, ale też ogólne samopoczucie i brak energii. Jak sobie zatem radzić z przepracowaniem i nadmierną ilością obowiązków w pracy? Czy na tę sytuację istnieje skuteczne remedium?
Przepracowanie – skąd się bierze?
Wielu pracowników odnosi wrażenie, że przepracowanie pojawia się znikąd. Po prostu pewnego dnia zaczynają odczuwać większe niż dotychczas zmęczenie. Okazuje się jednak, że do przepracowania prowadzi szereg sytuacji, które powoli wpływają na coraz gorsze samopoczucie i częściej pojawiający się stres w pracy.
Do jednych z najczęstszych sytuacji, prowadzących do przepracowania, zalicza się zła organizacja pracy. Składa się na to wiele czynników; może to być m.in. brak jasno określonych obowiązków na danym stanowisku lub niezbyt jasna komunikacja w miejscu zatrudnienia. Wtedy dochodzi do spięć na wielu płaszczyznach, które przynoszą dodatkowy stres. Zła organizacja pracy i brak odpowiedniej priorytetyzacji zadań ma ogromne znaczenie, gdyż ma bezpośredni wpływ na samopoczucie każdego pracownika. Brak jasno określonych celów zmniejsza motywację, a także powoduje, że każda jednostka w firmie może poczuć się zagubiona i przytłoczona obowiązkami. Z tego też powodu wiele firm zaczęło wdrażać rozmaite narzędzia, które mają pomóc pracownikom w osiągnięciu sprawnej komunikacji i dobrej organizacji. Są to m.in. Asana, Nozbe czy rozmaite narzędzia CRM-owe.
Kolejnymi przyczynami przepracowania są też niezbyt przyjazne relacje ze współpracownikami lub brak stabilności zatrudnienia. I o ile na warunki zatrudnienia nie zawsze można mieć wpływ, warto podjąć próbę ich negocjacji w przypadku zauważenia długofalowego stresu. O koleżeńskie stosunki w zespole trudno zadbać, jeśli jest się rzuconym na głęboką wodę; dlatego też tak istotne są firmowe integracje i organizowanie wspólnych spotkań w mniej formalnym otoczeniu, aby zapewnić dobrą atmosferę w miejscu pracy. Z tego powodu wiele firm zdecydowało się na organizowanie rozmaitych eventów, mających na celu poprawę relacji pracowników. Są to np. integracje w formie zorganizowanych eventów off-roadowych, które łączą świetną zabawę z wyższym celem.
Jakie są objawy przepracowania?
Głównymi objawami przepracowania są przede wszystkim długotrwały stres i zmęczenie. Stany te utrzymują się wtedy zdecydowanie dłużej, a wolny weekend czy wieczorna kolacja ze znajomymi nie jest w stanie poprawić tej sytuacji. Niektóre osoby borykające się z przepracowaniem, zaczynają również odczuwać stres poza miejscem pracy. Brak umiejętności rozdzielenia sfery prywatnej od zawodowej odgrywa tutaj ważną rolę; jest to również jeden z pierwszych objawów tak bardzo rzucających się w oczy bliskich osób. Kolejnym widocznym, zewnętrznym objawem przepracowania jest brak skupienia uwagi czy stałe „uciekanie myślami”. Wiele osób w takim stanie zaczyna to dostrzegać dopiero po rozmowach z rodziną, która zauważa, że czas spędzany razem stracił ostatnio na jakości. Co ważne, wszystkie te objawy mają również odzwierciedlenie w ciele.
Fizyczne objawy przepracowania
Długotrwały stres i zmęczenie prowadzą do wielu nieprzyjemnych stanów fizycznych. Mogą do nich należeć np. bóle pleców i karku, a nawet migreny, gdyż tak właśnie ludzki organizm często komunikuje, że coś jest nie tak. Kolejnym objawem jest bezsenność, która może dość mocno ograniczyć codzienne funkcjonowanie i zasoby energii. Jest to o tyle poważny stan, że często trzeba się z nim udać do lekarza lub podjąć konkretne kroki w celu zmiany stylu życia, aby zadbać o zdrowy sen.
Ponadto przedłużający się stan przepracowania może prowadzić do nadciśnienia, nerwicy czy wrzodów żołądka. Z tego też powodu tak istotne jest rozpoznanie tego stanu jak najszybciej, aby móc w porę zareagować i zrozumieć, jakie zmiany trzeba wprowadzić w swoim życiu.
Czym grozi przepracowanie?
Ze względu na to, że długotrwały stres ma ogromny wpływ na zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne każdego pracownika, jest to stan, którego nie wolno bagatelizować. Przepracowanie może powodować wiele poważnych chorób, co z kolei przyniesie wiele złych konsekwencji nie tylko dla pracownika, ale też dla całej organizacji.
Konsekwencje dla pracownika
Długotrwałe przepracowanie grozi znacznym osłabieniem organizmu i ryzykiem wystąpienia nerwicy, stanów lękowych, a nawet depresji. Taka sytuacja może zatem spowodować, że jednostka dotknięta przepracowaniem zacznie kwestionować całe swoje życie zawodowe i przestanie odczuwać jakąkolwiek wartość w związku z wykonywanymi przez siebie obowiązkami. Taki stan nazywa się wypaleniem zawodowym, które już w 2019 roku zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za zjawisko spowodowane nieustającym stresem w środowisku pracy. Objawy tego stanu to m.in. skurcze mięśni, brak energii i motywacji, zaburzenia odżywiania, a nawet koszmary senne czy większa podatność na uzależnienia od alkoholu i innych używek.
To oczywiste, że taka sytuacja może wywołać bezpośrednie zagrożenie zdrowia, a nawet życia. Niestety z roku na rok można zaobserwować coraz większą liczbę osób, które muszą odbywać terapie dedykowane wypaleniu zawodowemu. Dlatego też warto zagłębić się w ten temat i wiedzieć, jak rozpoznać wczesne stadium przepracowania lub stresu, aby móc mu skutecznie zapobiegać.
Konsekwencje dla organizacji
Przepracowanie uwidaczniające się u któregoś z pracowników może być również niebezpieczne dla całego miejsca pracy. Funkcjonowanie w ciągłym stresie znacznie wpływa na wydajność pracownika – objawy dotyczą nawet problemów z koncentracją czy pamięcią. Nawet jeżeli zleceniobiorca ma jak najlepsze intencje i bardzo się stara wypełniać swoje obowiązki, jego praca traci na jakości. Dlatego też w interesie firmy leży dbałość o atmosferę w biurze, gdyż przepracowanie poszczególnych osób wpłynie na jakość wypełnianych obowiązków, co z kolei może się przełożyć na konkretne wyniki osiągane przez firmę na rynku. Co więcej, jeden pracownik niewywiązujący się dobrze ze swoich obowiązków, może znacznie utrudnić współpracę innym jednostkom w firmie, co ma bezpośredni wpływ na atmosferę w zespole. To typowa reakcja łańcuchowa, która uwidacznia, jak groźne może być przepracowanie dla dwóch zainteresowanych stron – pracownika i pracodawcy.
Jak sobie radzić z przepracowaniem i nadmiarem obowiązków w pracy?
Pomimo ogromnych szkód, jakie może wyrządzić przepracowanie, jest wiele sposobów, aby go uniknąć. Najważniejsza w tym przypadku jest skuteczna profilaktyka, dzięki której środowisko pracy pozostanie zdrowe i wydajne.
Idealną sytuacją jest, gdy firma dba o relacje między pracownikami i odpowiednie delegowanie obowiązków. Dobrym pomysłem jest też oferowanie różnego rodzaju benefitów pracownikom, aby zapewnić im możliwość relaksu czy odprężenia. Mogą to być m.in. vouchery na masaże, do sauny, albo bilety do kina. Takie drobne gesty potrafią znacząco wpłynąć na motywację do pracy i pozytywne odczucia związane z firmą. Placówki, które posiadają duże przestrzenie biurowe, często decydują się też na wygospodarowanie miejsca na tzw. pokój gier. W takim pomieszczeniu pracownicy mogą oderwać się na chwilę od pracy i w przerwie zagrać w bilarda bądź wypić kawę z dala od komputera. Posiadanie takiej przestrzeni również pozytywnie wpływa na nastawienie do pracy i znacznie zmniejsza stres wszystkich pracowników.
Jeżeli natomiast przepracowanie już wystąpiło, warto zorganizować wspólne wyjście dla zatrudnionych osób, aby spędzić wspólnie czas i zacieśnić koleżeńskie relacje poza miejscem pracy. Może to być wyjście na kolację do restauracji, na kręgielnię bądź – w bardziej kosztownej opcji – wyjazd na weekend w góry. Można skorzystać z gotowych ofert eventów, dzięki czemu organizacja takiego przedsięwzięcia nie dostarczy żadnej osobie w firmie dodatkowego stresu; wtedy wszyscy, bez wyjątku, będą mogli skupić się na budowaniu dobrych doświadczeń w środowisku pracy.
W sytuacji, gdy współpracownicy zauważą, że jeden członek zespołu zaczął przejawiać objawy przemęczenia, warto spróbować podjąć rozmowę. Jasna komunikacja jest zawsze kluczem do rozwiązania danego problemu, dlatego też istotne jest dopytanie, czy dany pracownik na pewno rozumie wszystkie powierzone mu obowiązki. Można również zaproponować mu pomoc lub dodatkowe wyjaśnienie konkretnych zagadnień – czasami to właśnie od niewypowiedzianych potrzeb zaczyna się cała spirala stresu, którą później trudno zatrzymać. Każda rozmowa jest w takim środowisku na wagę złota; można wtedy poczuć się zaopiekowanym w firmie i docenić relacje w zespole.
Są również rozmaite praktyki, które mogą pomóc poszczególnym jednostkom w stresowych sytuacjach. Zdarza się, że konkretne miejsca pracy mają szczególnie intensywne miesiące – np. przed świętami lub podczas wakacji, kiedy stres jest nieunikniony. Dlatego też warto zadbać o swoje zdrowie też na własną rękę. Można zapisać się na regularne zajęcia jogi, które nie tylko poprawią kondycję fizyczną, ale też rozluźnią spięte mięśnie i pomogą utrzymać prawidłowy oddech. Niektórzy praktykują też wyciszanie powiadomień w telefonie, skrzynce mailowej i wszelkich mediach społecznościowych – dzięki temu można uniknąć przebodźcowania, które tak często doskwiera każdemu człowiekowi. Ciekawym pomysłem może też być zagłębienie się w temat medytacji, która potrafi mieć ogromny wpływ na dobre samopoczucie. Częsta medytacja pomaga w utrzymaniu rozluźnionych mięśni, a wykonywanie takich ćwiczeń przed snem z pewnością poprawi jego jakość.
Warto korzystać z dostępnych narzędzi i metod, aby skutecznie bronić się przed przepracowaniem, gdyż skutki takiego stanu potrafią wpłynąć na jakość życia na długie miesiące.